Τι είναι η συστηματική ανασκόπηση (systematic review)
Συστηματική ανασκόπηση (systematic review) είναι η ανασκόπηση της υπάρχουσας έρευνας που αφορά σαφώς διατυπωμένα ερωτήματα και χρησιμοποιεί συστηματικά και ρητά κριτήρια για τον εντοπισμό, την επιλογή και την κριτική αποτίμηση των σχετικών ερευνών, για τη συλλογή και ανάλυση των δεδομένων των μελετών που περιλαμβάνονται στην ανασκόπηση.
Αποτελεί μία μορφή επιστημονικής έρευνας που αποσκοπεί στην αποτίμηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και στον εντοπισμό τυχόν κενών και αδυναμιών, αναλύοντας και παρουσιάζοντας ήδη δημοσιευμένες έρευνες μέσω σύνοψης, ταξινόμησης, ομαδοποίησης, σύγκρισης και σύνθεσης.
Βασικό στοιχείο της συστηματικής ανασκόπησης είναι η ενδελεχής αναζήτηση της σχετικής βιβλιογραφίας, ώστε να ελαχιστοποιηθούν τόσο τα συστηματικά όσο και τα τυχαία
σφάλματα.
Είναι κατά κύριο λόγο μία βιβλιογραφική ανασκόπηση των διάφορων δημοσιεύσεων πάνω στο θέμα που ενδιαφέρει.
Γενικά προτιμώνται οι συστηματικές ανασκοπήσεις περιορισμένων ερευνητικών υποθέσεων καθώς αυτές των εκτεταμένων ερευνητικών υποθέσεων είναι αρκετά πιο περίπλοκες.
Τι είναι η μετα-ανάλυση (meta-analysis)
Μετα-ανάλυση (meta-analysis) είναι μια αντικειμενική και ποσοτική μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για την σύνθεση (π.χ. συνδυασμό και σύνοψη) ερευνητικών μελετών που έχουν γίνει στο παρελθόν για κάποιο συγκεκριμένο θέμα, ώστε να οδηγήσουν σε ένα συνολικό συμπέρασμα.
Η μετα-ανάλυση εμφανίσθηκε αρχικά ως μεθοδολογία σε έρευνες που αναφέρονταν στις περιοχές της Ψυχολογίας και της Εκπαιδευτικής Στατιστικής.
Σήμερα, η μετα-ανάλυση χρησιμοποιείται σε διάφορα προβλήματα των κοινωνικών επιστημών, όπως επίσης και σε στατιστικά προβλήματα που αναφέρονται στον χώρο της Οικονομίας και των Επιχειρήσεων. Παραδείγματα αποτελούν μελέτες που αναφέρονται σε ποσοτική ανάλυση ηγετικών προσόντων, κινήτρων, παραγωγικότητας, όπως επίσης και σε μελέτες που αναφέρονται στην
προβολή και διαφήμιση προϊόντων. Τελευταία, η μετα-ανάλυση έχει γίνει μια ιδιαίτερα δημοφιλής μέθοδος και σε μελέτες που αναφέρονται σε ιατρικές αγωγές (π.χ. ελεγχόμενες κλινικές δοκιμές
και φαρμακευτικά πειράματα) και μελέτες σε υπηρεσίες προσφοράς υγείας.
Συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση
Οι συστηματικές ανασκοπήσεις αποτελούν σημαντικά εργαλεία αντικειμενικής προσέγγισης της βιβλιογραφίας, της σύνθεσης και της κριτικής ανάλυσης των αποτελεσμάτων των πρωτογενών μελετών, με εξαιρετική συμβολή στην αποσαφήνιση θεμάτων και την αναζήτηση νέων ερευνητικών κατευθύνσεων.
Η μετα-ανάλυση ακολουθεί τις συστηματικές ανασκοπήσεις και επικεντρώνεται στη στατιστική ανάλυση μιας συλλογής δεδομένων, τα οποία προέρχονται από ανεξάρτητες αλλά συναφείς
μελέτες με σκοπό την ενοποίηση των δεδομένων και την εξαγωγή σαφέστερων συμπερασμάτων. Η μετα-ανάλυση περιλαμβάνει όλα τα βήματα της συστηματικής ανασκόπησης με δύο επιπλέον βήματα που αφορούν στη σύνθεση των δεδομένων και στην ερμηνεία του αποτελέσματος.
Η διεξαγωγή και η συγγραφή συστηματικής ανασκόπησης/μετα-ανάλυσης βασίζονται σε επιστημονικές αρχές και διαμορφωμένους κανόνες τους οποίους οφείλουν να ακολουθούν οι ερευνητές/συγγραφείς προκειμένου να ελαχιστοποιούνται τα σφάλματα, τα οποία εξ ορισμού
συνοδεύουν κάθε επιστημονική εργασία αυτού του είδους, αλλά και να εξάγονται έγκυρα συμπεράσματα για ένα συγκεκριμένο θέμα.
Η συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα, τα οποία αναφέρονται σε ένα επιστημονικό θέμα και έχουν προκύψει από διάφορες μελέτες επαναξιολογούνται με σκοπό την εξαγωγή σαφέστερων συμπερασμάτων. Η διεξαγωγή και η συγγραφή της συστηματικής ανασκόπησης/μετα-ανάλυσης βασίζονται σε
επιστημονικές αρχές και διαμορφωμένους κανόνες τους οποίους οφείλουν να ακολουθούν οι ερευνητές/συγγραφείς προκειμένου να ελαχιστοποιούνται τα σφάλματα, τα οποία εξ ορισμού συνοδεύουν κάθε είδους ανασκόπηση, αλλά και να εξάγονται έγκυρα συμπεράσματα για ένα
συγκεκριμένο θέμα.
Στάδια συστηματικής ανασκόπησης και μετα-ανάλυσης
- Διατύπωση ερευνητικού ερωτήματος: Το ερευνητικό ερώτημα πρέπει να είναι σαφές, επιστημονικά τεκμηριωμένο και κλινικά σημαντικό. Συνήθως, το ερώτημα/αρχική υπόθεση στηρίζεται σε ευρήματα προηγούμενων σχετικών μελετών και προκύπτει μετά από κριτική θεώρηση του συγκεκριμένου θέματος.
- Καθορισμός κριτηρίων εισαγωγής και αποκλεισμού μιας μελέτης: Τα συγκεκριμένα κριτήρια αναφέρονται τόσο στα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, στο είδος της παρέμβασης, στις μεθόδους σύγκρισης, στην έκβαση όσο και στο είδος των μελετών.
- Αναζήτηση βιβλιογραφίας: Χρησιμοποιούνται λέξεις-κλειδιά και τηρείται αναλυτικός αλγόριθμος αναζήτησης και απεικόνισης των βημάτων της ανασκόπησης της βιβλιογραφίας. Προκειμένου να αυξηθεί το αποτέλεσμα της αναζήτησης και ο αριθμός των προς αξιολόγηση μελετών, μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνώνυμες φράσεις ή και συνδυασμός λέξεων με τη χρήση των όρων «και», «ή», «όχι».
- Αξιολόγηση και επιλογή των μελετών: Μετά από τη συλλογή της βιβλιογραφίας ακολουθεί η αξιολόγηση των άρθρων βάσει κριτηρίων. Γίνεται αποτίμηση της μεθοδολογικής αρτιότητας των μελετών και επιλογή αυτών που απαντούν στο ερευνητικό ερώτημα.
- Καταγραφή των δεδομένων: Τα βασικά χαρακτηριστικά των μελετών καταγράφονται σε μια προσχεδιασμένη φόρμα ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση και η εκτίμηση του βαθμού ομοιότητας μεταξύ τους.
- Στατιστική ανάλυση: Σε αυτό το στάδιο, ουσιαστικά συντίθενται όλα τα αποτελέσματα των υπαρχουσών μελετών για να δοθεί στους αναγνώστες ένα συγκεντρωτικό αποτέλεσμα. Αν οι συγγραφείς παρουσιάσουν τα ευρήματα των σχετικών μελετών χωριστά, χωρίς να δώσουν ένα συγκεντρωτικό αποτέλεσμα −που προκύπτει μέσα από στατιστικές διαδικασίες− τότε γίνεται αναφορά σε συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και όχι σε μετα- ανάλυση.
- Παρουσίαση αποτελεσμάτων: Γίνεται η παρουσίαση των βασικών χαρακτηριστικών των μελετών σε πίνακα. Παρατίθεται ο ακριβής αριθμός των ανακτηθέντων άρθρων που προέκυψε κατά τη συστηματική αναζήτηση. Στη συνέχεια, παρέχεται ο αριθμός και οι αιτίες αποκλεισμού άρθρων μετά από έλεγχο του τίτλου ή της περίληψης, καθώς και εκείνων που αποκλείστηκαν μετά από πλήρη μελέτη ενός εκάστου εξ αυτών. Τέλος, αν έχει πραγματοποιηθεί και μετα-ανάλυση, τότε τα αποτελέσματα μπορούν να αποτυπωθούν σε γράφημα, το οποίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο γιατί παρέχει μια άμεση εκτίμηση αναφορικά με την ύπαρξη ή μη ετερογένειας μεταξύ των μελετών.
- Ερμηνεία αποτελεσμάτων: Το τελευταίο βήμα της όλης προσπάθειας αποτελεί η ερμηνεία των αποτελεσμάτων, καθώς και ο έλεγχος της συνέπειας του συμπεράσματος της μετα-ανάλυσης.
Πηγή: old-eclass.uop.gr
